Charakterystyka papierów wartościowych – obligacje

Dzisiaj wracam do tematu podstaw inwestowania, omówimy jakie są rodzaje obligacji. Pora na obiecane omówienie tych najpopularniejszych papierów wartościowych, którymi możemy operować. Początkowo planowałam zmieścić się z opisem wszystkich rodzajów papierów wartościowych w jednym wpisie, jednak stwierdziłam, że wiadomości jest stanowczo za dużo. Powstałby wpis-gigant, przez którego nikt by nie miał siły przebrnąć. Dlatego cykl rozbijam na mniejsze notki. Jeśli jesteś świeżą czytelniczką (lub czytelnikiem 😉 ) tego bloga, zapraszam Ciebie do zapoznania się z dwoma wcześniejszymi wpisami z serii. W ostatnim dowiesz się, jak zacząć inwestować pieniądze, we wcześniejszym natomiast poczytasz o sposobach lokowania oszczędności. Uzbrojone w tę podstawową wiedzę, możemy iść krok dalej 🙂

Obligacje jako papiery dłużne

Obligacje należą do grupy papierów dłużnych, co oznacza, że poprzez inwestowanie w nie tak naprawdę udzielamy pożyczki. Najczęściej z uwzględnieniem określonego procentu, który może być stały, bądź zmienny – procent ten jest zazwyczaj wyższy niż oprocentowanie lokat bankowych. W ten sposób emitent obligacji staje się dłużnikiem w stosunku do nabywcy obligacji – obligatariusza.

Inwestowanie w obligacje jest bezpieczne (choć wiadomo, nigdy nie da się na 100% wyeliminować ryzyka). Za najbezpieczniejsze uchodzą obligacje skarbowe emitowane przez rządy państw. Prawdopodobieństwo bankructwa państwa jest niewielkie.

Państwo jest więc z założenia wypłacalnym dłużnikiem, dlatego też w dalszej części skupię się głównie na tego typu obligacjach.

Mówimy, że rząd jako dłużnik ma wysoką wiarygodność kredytową. Wiarygodność jest podstawowym czynnikiem wpływającym na cenę obligacji, którego oceny dokonuje się za pomocą ratingu. Tego typu oceny wystawiają agencje ratingowe, tj. prywatne firmy, które szacują prawdopodobieństwo niewypłacalności emitenta.

Dłużnik o wysokim ratingu zazwyczaj ma komfort emitowania obligacji o niskim oprocentowaniu – bo i tak znajdzie na nie chętnych nabywców. Duże przedsiębiorstwa czy samorządy emitują obligacje korporacyjne i samorządowe, a zwiększają swój rating np. poprzez dodatkowe zabezpieczenie obligacji majątkiem firmy.

Jeśli więc nie wykupią obligacji w terminie, inwestor ma prawo do przejęcia części majątku firmy. Ich obligacje z tego samego względu charakteryzują się też większym oprocentowaniem.

Czym cechują się obligacje?

1. Wartością nominalną – określoną na dokumencie potwierdzającym emisję obligacji, którą emitent zobowiązany jest wypłacić po upływie terminu obligacji.
2. Wartością rzeczywistą – czyli wartością rynkową – ceną obligacji na giełdzie.
3. Terminem ważności – czyli datą wykupu. Jeśli nie chcemy czekać do momentu wykupu obligacji, możemy je odsprzedać na rynku wtórnym obligacji innemu inwestorowi, są one bowiem papierami na okaziciela.
4. Odsetkami – inaczej nazywanymi też kuponami.

Jakie są rodzaje obligacji?

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że odsetki nie są płacone od każdego rodzaju obligacji. Są to tzw. obligacje zerokuponowe, inaczej zwane dyskontowymi. Po upływie terminu ich ważności, nabywca otrzymuje kwotę równą ich wartości nominalnej.

Jaki wobec tego nabywca ma tutaj interes? Fakt braku odsetek rekompensowany jest niższą od wartości nominalnej ceną zakupu. Tak więc różnica między kwotą wykupu przez emitenta a ceną, po jakiej obligacja została uprzednio zakupiona, jest realnym zyskiem nabywcy.

Inną ciekawą, niestandardową grupą obligacji są obligacje zamienne, zazwyczaj emitowane przez przedsiębiorstwa. Ich nazwa bierze się stąd, że nabywca ma prawo wymienić takie obligacje na akcje tej samej firmy. Nie musi korzystać z tego przywileju, jeśli nie jest zainteresowany. Obligacje tego rodzaju zazwyczaj nie mają przez to zbyt wysokiego oprocentowania.

Największą grupę obligacji tworzą obligacje oprocentowane, przy czym obligacje o stałym oprocentowaniu są spotykane najczęściej. Ten typ jest zazwyczaj emitowany przez rządy. Stałe oprocentowanie oznacza, że jest ono ustalone w momencie emisji i wraz z biegiem czasu nie może wzrosnąć lub zmaleć. Co innego obligacje o zmiennym oprocentowaniu, gdzie wysokość oprocentowania zmienia się w czasie, na co wpływ ma inflacja oraz stopy procentowe na rynku międzybankowym (WIBOR).

Obligacje skarbowe – rodzaje obligacji

Jeśli chodzi o obligacje skarbowe, to są 2 podstawowe rodzaje tych obligacji:

• rynkowe, do nabycia przez biura maklerskie na Giełdzie Papierów Wartościowych, notowane na giełdzie;
• oszczędnościowe, które nabędziemy u agenta emisji, którym jest PKO Bank Polski.

Nas interesują głównie te drugie – przeznaczone dla klientów indywidualnych.

Klienci indywidualni mają do wyboru cztery rodzaje obligacji skarbowych rozróżniane ze względu na termin wykupu:

1. Dwuletnie (opatrzone kodem DOS) – o stałym oprocentowaniu, z odsetkami naliczanymi raz w roku. Jedna obligacja tego typu opiewa na kwotę 100zł. Te obligacje nie są notowane na giełdzie, można je także odsprzedać państwu przed upływem terminu ważności – z tym, że obciążone zostaniemy wtedy karą (2 zł).
2. Trzyletnie (skrót TZ / TOZ) – o zmiennym oprocentowaniu, korygowanym co pół roku przez Ministerstwo Finansów – odsetki również są wypłacane co 6 miesięcy. Ich cena emisyjna to 99,90 zł. Są one notowane na giełdzie (obligacje rynkowe), można więc je odsprzedać innemu inwestorowi.
3. Czteroletnie (COI) – których oprocentowanie tworzy wielkość inflacji za ostatni rok plus marża, odsetki są wypłacane co roku. Cena jednej takiej obligacji wynosi 100zł. Jest to dobre rozwiązanie dla osób, które chcą chronić swoje pieniądze przed niszczącym działaniem inflacji.
4. Dziesięcioletnie (w skrócie EDO) – w ich przypadku odsetki, choć wyliczane co roku, wypłacane są dopiero w całości po upływie dziesięciu lat. Podobnie, jak w przypadku obligacji czteroletnich, tak i tutaj realny zysk nabywcy stanowi marża, inwestor zawsze więc wychodzi “na swoje” – powyżej inflacji. Można je dodatkowo kupować w ramach Indywidualnych Kont Emerytalnych (IKE) i dzięki temu korzystać ze zwolnienia od podatku Belki. Cena sprzedaży wynosi 100zł.

Obligacje skarbowe można nabyć przez internet, gdyż ich emisje mają miejsce wyłącznie w postaci elektronicznej – jako zapisy księgowe. Nie występują w formie materialnej, w postaci “świstka papieru”. W takiej formie można jedynie otrzymać pisemne potwierdzenie ich zakupu. Obligacje skarbowe są w sam raz dla początkujących inwestorów i powinny się znaleźć w każdym szanującym się portfelu inwestycyjnym.

Jeśli macie jakieś pytania i wątpliwości w temacie obligacji – zadawajcie je śmiało, zapraszam do komentowania. W kolejnej notce rozprawimy się z pozostałymi rodzajami papierów dłużnych.