Giełda Papierów Wartościowych – jak działa giełda?

Jak wspomniałam w artykule traktującym o uczestnikach rynku kapitałowego, Giełda Papierów Wartościowych (GPW) jest zarówno miejscem, w którym dochodzi do handlu instrumentami finansowymi, jak i zorganizowanym systemem tego obrotu, który opiera się na określonych mechanizmach kupna i sprzedaży. Warszawska GPW została utworzona w kwietniu 1991 roku, a podczas pierwszej sesji giełdowej, można było zawierać transakcje z udziałem akcji 5 spółek. Notowania odbywały się raz w tygodniu. W 2000 roku uruchomiono na GPW informatyczny system notowań WARSET (ang. WARsaw Stock Exchange Trading System). Przejął on większość funkcji związanych z kupnem i sprzedażą instrumentów finansowych, które wcześniej musiały być wykonane “manualnie” przez ludzi – brokerów. Od tamtego czasu Giełda Papierów Wartościowych rozwija się dynamicznie i dzisiaj notowane są na niej setki spółek, a sesje giełdowe odbywają się codziennie.

UWAGA - w tym wpisie znajdziesz linki afiliacyjne!

Gram w otwarte karty, dlatego już na początku zaznaczam, że w treści tego wpisu znajdziesz komercyjny link partnerski. Oznacza to, że jeśli zdecydujesz się za jego pośrednictwem skorzystać z usługi partnera tego artykułu, mam szansę na otrzymanie za to prowizji. Linki te należą do programu afiliacyjnego księgarni internetowej Maklerska.pl: Nie nawiązuję współprac z niesprawdzonymi dostawcami, nie promuję produktów, których nie wypróbowałam. Polecam to, co moim zdaniem jest warte zainteresowania, co może się Tobie przydać, jest przeze mnie sprawdzone i najzwyklej w świecie ułatwia życie. Maklerska.pl dostarcza rzetelnie opracowaną, merytoryczną literaturę fachową. To główny powód, dlaczego nawiązałam tę współpracę. Bardzo Ci dziękuję, jeśli skorzystasz z tych linków! W jakiś sposób zwróci mi się wtedy trud, jaki włożyłam w powstanie cyklu Szkoła Inwestowania Kobiecych Finansów i napisanie tego artykułu, który - mam nadzieję - będzie mieć dla Ciebie wartość praktyczną i edukacyjną.

Funkcje Giełdy Papierów Wartościowych

Podstawową funkcją giełdy jest umożliwienie przepływu kapitału podmiotom zainteresowanym handlem instrumentami finansowymi. GPW pełni rolę rynku pierwotnego, na którym spółka wchodząca na giełdę dokonuje pierwszej emisji – sprzedaży swoich akcji pierwszemu właścicielowi.

Drugą istotną funkcją giełdy jest rejestrowanie i udostępnianie uczestnikom handlu rynkowej wyceny instrumentów finansowych na rynku wtórnym.

Giełda Papierów Wartościowych pełni również funkcję informacyjną. Publikuje nie tylko raporty i informacje na temat notowanych na niej podmiotów. Zmiany kursów papierów wartościowych odzwierciedlają trendy panujące w poszczególnych branżach jak i całej gospodarce. Dostarczają także ważnych informacji dla innych notowanych na GPW spółkach (np. o kondycji konkurencji, jej wynikach finansowych). Stąd o GPW mówi się jako o barometrze gospodarczym.

Z założenia GPW ma zapewnić transparentność notowań spółek, co możliwe jest przy zachowaniu 3 podstawowych warunków:

Notowania giełdowe odbywają się w dwóch trybach:

• system notowań ciągłych – pozwala śledzić inwestorom na bieżąco, jak kształtują się ceny walorów. W tym systemie notowana jest większość spółek giełdowych i z tego względu także większość inwestorów operuje właśnie w systemie notowań ciągłych.
• system notowań jednolitych – gdzie w ciągu dnia występują dwa fixingi (momenty ustalenia ceny). Notowane tu papiery wartościowe spółek charakteryzują się mniejszą płynnością do walorów notowanych w systemie ciągłym. Jeśli płynność papieru poprawi się, możliwa jest zmiana jego systemu notowań na ciągły. Spółki notowane w tym systemie stanowią mniejszość na GPW.

Rynki Giełdy Papierów Wartościowych

Na giełdzie dochodzi do obrotu własnościowymi oraz dłużnymi papierami wartościowymi (głównie akcjami i obligacjami, ale także np. prawami poboru czy listami zastawnymi), instrumentami pochodnymi (np. kontraktami terminowymi), produktami strukturyzowanymi, warrantami subskrypcyjnymi, certyfikatami i tzw. ETF (ang. Exchange Traded Fund – fundusz naśladujący dany indeks giełdowy).

Na giełdzie notowane są także tzw. indeksy giełdowe. Na końcu artykułu znajdziesz ich krótką charakterystykę. Ponieważ nie były one dotychczas omawiane na blogu, a będą ważnym bohaterem kolejnych wpisów z serii Szkoła Inwestowania Kobiecych Finansów, postanowiłam poświęcić im dziś nieco miejsca 🙂

Kiedy myślimy o Giełdzie Papierów Wartościowych, wyobrażamy sobie ją najczęściej jako jeden organizm, swego rodzaju monolit. Tymczasem składają się na nią 3 współpracujące ze sobą rynki:

• główny (można powiedzieć o nim, że jest to właściwa giełda), na którym wyróżniamy także:
  • podstawowy, działający jako rynek urzędowy, będący rynkiem oficjalnych notowań giełdowych. Kwalifikowane do obrotu n anim są papiery wartościowe spełniające określone kryteria, których emitenci ogłaszali sprawozdania finansowe za ostatnie trzy lata.
  • równoległy, gdzie notowane są papiery wartościowe najmniejszych spółek.

• małych, startujących spółek, którym zależy na szybkim pozyskaniu dofinansowania do rozkręcenia swojej działalności. Przedmiotem obrotu są tu akcje, prawa do akcji, prawa poboru. Rynek ten nosi miano rynku akcji NewConnect, funkcjonuje poza rynkiem regulowanym.
• obrotu obligacjami (zwany rynkiem Catalyst) – stanowiący rynek regulowany oraz rynek funkcjonujący w formule alternatywnego systemu obrotu (ASO). Obraca się tu detalicznie obligacjami komunalnymi, spółdzielczymi, skarbowymi, korporacyjnymi i listami zastawnymi.

Poniższy schemat przedstawia, którymi instrumentami obraca się na jakim rynku.

Spółki Grupy Kapitałowej GPW

Oprócz GPW funkcjonują także spółki powiązane z nią w ramach jednej grupy kapitałowej:

• Towarowa Giełda Energii (TGE, pierwotnie Giełda Energii) powstała w grudniu 1999 roku. To jedyna licencjonowana giełda towarowa w Polsce, która prowadzi obrót na rynkach energii elektrycznej, gazu ziemnego, praw majątkowych oraz uprawnień do emisji CO2.
• Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych (IRGiT) – prowadzi Izbę Rozliczeniową oraz Izbę Rozrachunkową, natomiast za pośrednictwem Towarowej Giełdy Energii SA – Rejestr Świadectw Pochodzenia
• Spółka BondSpot – prowadzi rynki obrotu dłużnymi papierami wartościowymi (regulowany, ASO oraz tzw. Treasury BondSpot Poland, który stanowi część systemu obrotu papierami skarbowymi w Polsce). Jednak w przeciwieństwie to wspomnianego wcześniej rynku Catalyst, tutaj dochodzi do transakcji hurtowych, nie detalicznych.
• Fundacja GPW – spółka prowadząca głównie działalność szkoleniową w zakresie edukacji giełdowej.
• GPW Tech – spółka opracowująca rozwiązania technologiczne i informatyczne, innowacyjne know-how dla rynków kapitałowych zarówno w Polsce, jak i na świecie.

Indeksy GPW

Czym są indeksy giełdowe? Są one specjalnymi miernikami zmian cen papierów wartościowych, a ich wartość obliczona jest na podstawie wyceny akcji wybranych spółek giełdowych (np. z określonego sektora gospodarki). Dlatego zamiennie mówi się o nich także, że są średnimi, które obrazują sytuację w danej branży czy określonej grupie spółek. Indeksy giełdowe są traktowane jak instrumenty finansowe – czyli również one podlegają notowaniom na giełdzie.

Indeksy giełdowe notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie mają zawarty w swoich nazwach skrót WIG (od Warszawski Indeks Giełdowy).

Każdy indeks ma swoje własne zasady jego obliczania. I tak np. WIG obejmuje spółki rynku podstawowego GPW, które były na nim notowane na koniec poprzedniego kwartału. Uwzględnia dywidendy i prawa poboru. W jego obliczeniu stosowane jest ograniczenie możliwego udziału jednej spółki do 10% wartości, a pojedynczej branży do 30% wartości portfela indeksu.

Indeksy można podzielić na wiele sposobów, podstawowym jest ich rozróżnienie na:

• rodzaj aktywów (akcyjne – np. WIG, obligacyjne – np. TBSP)
• sposób kalkulacji (cenowe – które nie uwzględniają dywidend , dochodowe – które uwzględniają dywidendy)

Dodatkowo na warszawskiej GPW możemy pogrupować indeksy według następujących kategorii:

• ogólne (grupowane ze względu na wielkość spółek) – jak WIG20 (indeks dużych spółek), WIG30TR, mWIG40 (indeks średnich spółek), sWIG80 (indeks małych spółek), WIG-Plus
• sektorowe (będące indeksami dochodowymi) – czyli np., WIG-BANKI, WIG-BUDOWNICTWO, WIG-DEWELOPERZY, WIG-GÓRNICTWO, WIG-INFORMATYKA, WIG-SPOŻYWCZE,
• branżowe (będące indeksami cenowymi) – np. WIG.GAMES, WIG.MS-FIN, WIG.MS-BAS, WIG.MS-PET, WIGtech
• regionalne – np. WIG-CEE, WIG-Poland, WIG-Ukraine

Zadania do wykonania

1. Odwiedź stronę GPWBenchmark i zapoznaj się ze wszystkimi notowanymi na GPW indeksami giełdowymi. Znajdziesz tam ich opisy, metodologię obliczeń wraz z historią notowań.
2. Obejrzyj film przygotowany przez Fundację GPW, w którym poznasz krótką historię polskiej giełdy oraz odbędziesz “wirtualny spacer” po współczesnym gmachu GPW 🙂

Polecana literatura

Tobiasz Maliński, “Giełda Papierów Wartościowych dla bystrzaków”

Język, którym posługują się eksperci od inwestowania na giełdzie, bywa skomplikowany, prawda? Tabele, wykresy, skróty, obco brzmiące słowa rodem z londyńskiego City i nowojorskiej Wall Street – z tym wszystkim spotyka się na co dzień każdy gracz. Do tego definicje trudnych terminów, które niczego nie wyjaśniają, ponieważ same składają się z wyrazów jeszcze trudniejszych. Jak ma to zrozumieć początkujący inwestor? Dlaczego nikt nie próbuje zmienić tego języka? To proste – tak jak samo inwestowanie na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Utrudnienia są celowe: starzy wyjadacze wiedzą, że nie taka giełda straszna i nie taki parkiet śliski. Po prostu nie chcą dzielić się zyskami!

Na szczęście dla Ciebie autor zaczynał tak jak Ty. Najpierw z otwartymi ustami słuchał „oświeconych” wywodów ekspertów, potem samotnie wgryzł się w temat, zaryzykował, zainwestował i… wygrał! Teraz zaś chce podzielić się z Tobą swoją wiedzą w sposób prosty, zrozumiały, bez zbędnych słów i napuszonych definicji. Ta książka może stać się Twoim najlepszym przewodnikiem w drodze od amatora do inwestora.

Opis Maklerska.pl

Adam Zaremba, “Giełda. Podstawy inwestowania”

Fragment tej książki czytam w nagraniu na moim profilu Instagram.

Zapraszam do odsłuchania tego odcinka w IGTV.

Giełda od A jak „akcja” do Z jak „zysk”.

Ta książka to skarbnica podstawowych informacji o polskiej giełdzie. Podstawowych, czyli takich, które powinien koniecznie poznać początkujący inwestor, zanim zdecyduje się na ulokowanie środków finansowych w akcjach spółek. Brak tej wiedzy może mieć bardzo negatywne skutki dla portfela osoby rozpoczynającej przygodę z rynkiem akcji. Wydaje się zresztą, że luki w edukacji giełdowej na poziomie podstawowym wykazują także gracze o dłuższym stażu.

Problemy światowego systemu finansowego w latach 2007 – 2009 oraz późniejszy kryzys zadłużeniowy w strefie euro dotknęły również GPW i uszczupliły portfele krajowych inwestorów o niewyobrażalne wcześniej kwoty. Krach z ostatnich lat porażał skalą, jednak przecież kryzysy na rynkach akcji to nie nowość w świecie wielkich pieniędzy. To, co uderza najbardziej, to fakt, że przecież przynajmniej strat można było uniknąć. Inwestorom w okresie galopującej hossy często wydaje się, że gra na giełdzie to łatwa i przyjemna droga do fortuny. Niestety, większość z nich nawet nie przypuszcza, jak bardzo się myli.

Opis Maklerska.pl