Co musisz wiedzieć o rynku kapitałowym: uczestnicy i instytucje rynku

Czy zastanawiałaś się kiedyś głębiej nad prostym słowem, jakim jest “rynek”? Z czym Ci się ono kojarzy? W potocznym rozumieniu, rynek oznacza miejsce, w którym spotykamy się, by dokonać wymiany – czy to pewnych dóbr na inne dobra (barter), czy też kupna określonych dóbr za pieniądze. Mamy więc stronę kupującą i sprzedającą. Jest sporo rodzajów rynków – np. dóbr konsumenckich, dóbr produkcyjnych, rynek pracy, rynek ziemi, pieniężny… Dzisiaj zajmiemy się jednym z nich. Poznaj rynek kapitałowy i jego głównych uczestników. Dzisiejszy artykuł będzie krótki, niemniej warto przebrnąć przez tych kilka definicji i nazw. Będą Ci one stale towarzyszyć w świecie inwestowania.

UWAGA - w tym wpisie znajdziesz linki afiliacyjne!

Gram w otwarte karty, dlatego już na początku zaznaczam, że w treści tego wpisu znajdziesz komercyjny link partnerski. Oznacza to, że jeśli zdecydujesz się za jego pośrednictwem skorzystać z usługi partnera tego artykułu, mam szansę na otrzymanie za to prowizji. Linki te należą do programu afiliacyjnego księgarni internetowej Maklerska.pl: Nie nawiązuję współprac z niesprawdzonymi dostawcami, nie promuję produktów, których nie wypróbowałam. Polecam to, co moim zdaniem jest warte zainteresowania, co może się Tobie przydać, jest przeze mnie sprawdzone i najzwyklej w świecie ułatwia życie. Maklerska.pl dostarcza rzetelnie opracowaną, merytoryczną literaturę fachową. To główny powód, dlaczego nawiązałam tę współpracę. Bardzo Ci dziękuję, jeśli skorzystasz z tych linków! W jakiś sposób zwróci mi się wtedy trud, jaki włożyłam w powstanie cyklu Szkoła Inwestowania Kobiecych Finansów i napisanie tego artykułu, który - mam nadzieję - będzie mieć dla Ciebie wartość praktyczną i edukacyjną.

Czym jest rynek kapitałowy?

Rynek kapitałowy jest specyficznym rodzajem rynku, w którym dochodzi do transakcji kupna i sprzedaży kapitałów finansowych (a to niespodzianka, prawda? 😉 ). Reprezentowane są one głównie przez obrót papierami wartościowymi, ale także tzw. instrumentami pochodnymi.

Jedna strona transakcji poszukuje kapitału do finansowania swojej działalności i realizacji celów biznesowych. Dlatego jest gotowa udostępnić część tego kapitału w zamian za uzyskanie korzyści finansowych – poprzez sprzedaż udziałów w firmie, emisję akcji czy obligacji. Tę grupę stanowią przedsiębiorcy (spółki) oraz państwa, którzy są określani mianem kapitałobiorców.

Inwestorzy na rynku kapitałowym są więc kapitałodawcami. Udostępniają oni kapitałobiorcom swój kapitał z myślą nie tylko o jego odzyskaniu w przyszłości, ale także o uzyskaniu z nawiązką dodatkowego zysku za ponoszone ryzyko.

Oferta sprzedaży papierów wartościowych tworzy podaż na rynku kapitałowym, a nabywcy zgłaszający ofertę zakupu tworzą na tym rynku popyt (tj. zapotrzebowanie zgłaszane w konkretnym czasie na dane papiery wartościowe po określonej cenie).

Łatwość, z jaką możemy nabyć bądź sprzedać papiery wartościowe, określana jest mianem płynności rynku kapitałowego. Czyli np. im trudniej jest nam znaleźć nabywcę dla naszej oferty, tym płynność jest mniejsza.

Na rynku kapitałowym panuje swoboda konkurencji, co oznacza, że:

• uczestnicy rynku są jednostkami samodzielnymi
• uczestnicy rynku mają równy dostęp do oferowanych na nim dóbr
• udział państwa w rynku kapitałowym ogranicza się do funkcji regulatora – ma stworzyć takie środowisko prawne, by swobodna konkurencja była możliwa
• ceny transakcyjne ustalane są w wyniku działania popytu i podaży, które dążą do osiągnięcia równowagi (tzw. “niewidzialna ręka rynku”)

Rynek kapitałowy dzieli się na dwa główne segmenty: rynek pierwotny oraz rynek wtórny

Główna różnica między tymi rynkami polega na tym, że na rynku pierwotnym dochodzi do transakcji sprzedaży papierów wartościowych przez emitentów (stroną sprzedającą może być wyłącznie spółka, która emituje akcje) i zapisów na zakup tych akcji przez inwestorów (ponieważ akcje oferowane na tym rynku jeszcze “nie istnieją” – można się po nie niejako “zgłosić”).

Natomiast na rynku wtórnym dochodzi do transakcji kupna-sprzedaży pomiędzy dowolnymi stronami – w tym najczęściej w relacji inwestor-inwestor. Mamy tu więc do czynienia z obrotem istniejącymi już papierami wartościowymi. Pierwotny emitent akcji na tym rynku może nabywać lub sprzedawać własne akcje w przypadkach określonych przepisami prawa.

Uczestnicy rynku kapitałowego to nie tylko kapitałobiorcy oraz kapitałodawcy

Prócz biorących udział w transakcjach na rynku kapitałowym inwestorów (tak osób fizycznych, czyli inaczej inwestorów indywidualnych, jak i korporacyjnych – firm) oraz przedsiębiorców – emitentów papierów wartościowych – jest jeszcze osobna grupa podmiotów, które uczestniczą w tym rynku. Są to przede wszystkim:

Giełda Papierów Wartościowych (GPW)

Jest zarówno miejscem, w którym dochodzi do transakcji na rynku kapitałowym, jak i zorganizowanym systemem tego obrotu, który opiera się na określonych mechanizmach kupna i sprzedaży. Jak działa GPW? Giełdzie będzie poświęcony osobny wpis, dlatego na ten moment stawiam przy niej kropkę 😉

Instytucje finansowe – pośrednicy w transferze kapitału

Mowa tu o takich instytucjach finansowych, jak:

• domy maklerskie (DM), inaczej biura maklerskie – instytucje wyspecjalizowane w realizacji usług maklerskich, prowadzące dla inwestorów rachunki inwestycyjne – poświęcony im będzie osobny artykuł
• banki rozliczeniowe (powiernicze)
• towarzystwa ubezpieczeniowe (TU) – instytucje prowadzące działalność gospodarczą w zakresie oferowania np. ubezpieczeń osobowych czy majątkowych, zobowiązujące się do udzielenia odpowiedniego świadczenia w razie wystąpienia zdarzeń losowych
• towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI) – spółki akcyjne, które zarządzają funduszami inwestycyjnymi
• powszechne towarzystwa emerytalne (PTE) – spółki akcyjne, które zarządzają otwartymi funduszami emerytalnymi (OFE).

To dzięki nim inwestorzy mogą ulokować swój kapitał wśród podmiotów zainteresowanych pozyskaniem kapitału.

Instytucje regulacyjne i kontrolne

Do tej grupy uczestników rynku kapitałowego należą:

• Komisja Nadzoru Finansowego (KNF). Działa w Polsce od 2006 roku (wcześniej część jej funkcji pełniła Komisja Papierów Wartościowych i Giełd). Dba o bezpieczeństwo obrotu na rynku, jego przejrzystość i stabilność, o ochronę praw inwestorów. Współtworzy projekty aktów prawnych rynku kapitałowego. Czuwa nad przestrzeganiem reguł uczciwej konkurencji w handlu papierami wartościowymi i innymi instrumentami finansowymi. Sprawuje nadzór nie tylko nad rynkiem kapitałowym, ale także bezpośrednio nad instytucjami finansowymi. W tym celu wydaje zezwolenia na wprowadzenie papierów wartościowych do obrotu, pozwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej, kontroluje subskrypcje akcji, zatwierdza prospekt emisyjny itp.

• Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW). Od 1994 roku funkcjonuje jako spółka akcyjna. Prowadzi rozliczenia transakcji papierów wartościowych, nadzoruje cały system depozytowo-rozliczeniowy. Powodem powołania tej instytucji był m.in. fakt, że na rynku kapitałowym przedmiotem obrotu są papiery wartościowe nie mające materialnej postaci – wydrukowanego dokumentu (mówi się o instrumentach finansowych podlegających dematerializacji). Świadectwem posiadana danego papieru wartościowego jest tylko jego elektroniczna reprezentacja – zapis na odpowiednim koncie depozytowym. Te zapisy rejestruje i “przechowuje” właśnie KDPW. Prowadzi zbiorcze konta depozytowe biur maklerskich.

Zadania do wykonania

1. Odpowiedz PRAWDA/FAŁSZ na poniższe stwierdzenia – masz wątpliwości co do poprawnej odpowiedzi? Zadaj pytanie w sekcji komentarzy pod artykułem:
   • Komisja Nadzoru Finansowego kontroluje działalność funduszy inwestycyjnych
   • W przypadku dokonania transakcji na giełdzie, zawiadomienie o tym fakcie otrzymuje biuro maklerskie oraz Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
   • Komisja Nadzoru Finansowego jest wyłącznie instytucją regulacyjno-kontrolną, dlatego nie prowadzi działań informacyjnych i edukacyjnych
   • Rozliczenie środków pieniężnych wniesionych przez inwestora dokonuje bank rozliczeniowy, z którym współpracuje biuro maklerskie
   • Gospodarka rynkowa nie byłaby możliwa gdyby nie silna ingerencja państwa w mechanizmy rynkowe
   • Licencjonowani doradcy inwestycyjni także są uczestnikami rynku kapitałowego

Polecana literatura

Urszula Banaszczak-Soroka “Instytucje i uczestnicy rynku kapitałowego”

Publikacja zawiera zarówno odniesienia do aktów prawnych, jak i do praktyki związanej z działalnością instytucji i uczestników rynku kapitałowego. Na uwagę zasługuje fakt, że książka przedstawia stan rynku po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, ze wszystkimi stąd wynikającymi konsekwencjami dla instytucji i uczestników rynku. Praca stanowi ważne uzupełnienie dotychczasowej oferty na polskim rynku wydawniczym w stosunku do książek, zawierających wiedzę z zakresu podstaw funkcjonowania rynku kapitałowego i stosowanych metod oceny jego efektywności, w tym oceny inwestowania. Jej szczególna wartość merytoryczna wynika z dużej aktualności istotnej problematyki infrastruktury rynku kapitałowego, z uwzględnieniem realiów Unii Europejskiej.

Opis Maklerska.pl