Czym jest wzrost gospodarczy i dlaczego inwestorzy śledzą wartość PKB?

Ostatnio zajmowaliśmy się cyklem giełdowym. Wyjaśniliśmy sobie, na czym polega zjawisko hossy i bessy. Gdy inwestujemy, musimy zdawać sobie sprawę z tego, że cykl ten ściśle wiąże się z sytuacją gospodarczą kraju, a nawet gospodarki globalnej. Nie da się zrozumieć działania giełdy bez rozeznania choćby w podstawach funkcjonowania gospodarki, która także jest cykliczna. Występują w niej okresy dobrobytu i obfitości oraz załamania. Dzisiaj sięgniemy do podstaw makroekonomii i pochylimy się na chwilę nad tym, czym jest wzrost gospodarczy i jakie występują zależności między giełdą a PKB.

Czym jest PKB?

PKB to produkt krajowy brutto (ang. gross domestic product). Stanowi go sumaryczna wartość pieniężna dóbr i usług wytworzonych w określonych czasie w gospodarce danego kraju. Jest to makroekonomiczny wskaźnik wzrostu gospodarczego kraju.

PKB jest śledzone i liczone przez Główny Urząd Statystyczny (GUS). W mediach najczęściej podawany jest w ujęciu kwartalnym bądź rocznym. Z punktu widzenia osób inwestujących jest to wskaźnik o tyle istotny, że wskazuje na tempo rozwoju firm – zwiększania ich dochodów. A skoro firmy – w tym spółki notowane na giełdzie – bogacą się, to i inwestorzy mogą czerpać z nich profity.

Każdy z nas korzystając z usług dostępnych na rynku przyczynia się do budowania PKB. Jeśli rok temu nie było Cię stać na regularne wizyty w salonie SPA, ale Twoje obecne zarobki pozwalają Ci co miesiąc zafundować sobie masaż – dokładasz swoją cegiełkę do wzrostu PKB.

Jeśli lokalny zakład fryzjerski w obecnym roku obsłuży tysiąc klientów, a w kolejnym już 1200 – przyczynia się do wzrostu PKB. Jeśli sieć dyskontów spożywczych dziś ma otwartych 200 placówek, a w przyszłym roku dysponować będzie 300 lokalami, notując wzrost sprzedaży – przyczyni się tym samym do wzrostu PKB.

Upraszczając: rosnące PKB w stosunku kwartał do kwartału czy rok do roku pozwala ocenić, czy firmom i społeczeństwu “powodzi się” i się rozwijają.

Jak obliczyć wartość PKB?

Jest kilka różnych sposobów obliczania PKB:

• metoda wydatkowa – według niej PKB PKB oznacza sumaryczną wartość konsumpcji (wydatków na dobra i usługi), inwestycji (rozumianych nie jako inwestycje na giełdzie 😉 tylko inwestycje firm produkcyjnych np. w nowe fabryki) i wydatków rządowych (bez transferów typu zasiłki dla bezrobotnych czy inne programy socjalne), uwzględniająca też zmianę stanu zapasów (od sumy eksportu krajowego odejmujemy sumę importu – otrzymujemy tzw. eksport netto). Dla nieekonomistów jest to sposób najprostszy do zrozumienia i obliczenia.
• metoda produkcyjna – od produkcji całkowitej w kraju odejmuje się koszty wytworzenia tej produkcji (tzw. zużycie pośrednie). Jest to więc suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki krajowej.
• metoda dochodowa – polegająca na zsumowaniu dochodów z pracy, z kapitału, dochodów państwa i amortyzacji.

Dynamika PKB wyrażana jest jako wartość procentowa obliczona z porównania dwóch następujących po sobie okresów. Czyli np. od tegorocznej wartości PKB odejmujemy wartość zeszłoroczną. Uzyskaną różnicę dzielimy przez zeszłoroczną wartość, a otrzymany wynik mnożymy przez 100%.

Jeśli wyjdzie nam liczba dodatnia, to gospodarka jako całość odnotowuje wzrost gospodarczy. Jeśli w kolejnych latach wskaźnik PKB maleje, choć nadal jest dodatni, mówimy o spowolnieniu gospodarczym. PKB na poziomie 0% mówi nam, że gospodarka stoi w miejscu. Jest to moment, w którym na czołach ekonomistów pojawiają się liczne kropelki potu 😉 Jeśli PKB wykazuje wartości ujemne – oznacza to recesję w gospodarce. Długotrwała recesja może doprowadzić do załamania się gospodarki i głębokiego kryzysu.

Jaka jest zależność między wzrostem PKB a sytuacją na giełdzie?

Wzrost PKB jest sprzężony z koniunkturą na giełdzie. Gdy gospodarka rośnie (czyli rosną dochody firm), wzrasta wśród inwestorów zainteresowanie giełdą. W końcu to na rynku kapitałowym dochodzi do transferu kapitału. Obrót papierami wartościowymi jest wzmożony, na giełdzie dokonywanych jest więcej zakupów.

Wzrost zainteresowania giełdą i aktywnego inwestowania sprawia, że firmy otrzymują zastrzyk kapitału na dalszy rozwój. Zwiększają więc produkcję i zatrudnienie, inwestują w innowacyjne produkty, zdobywają nowe rynki i nisze. Dlatego wzrost koniunktury w gospodarce idzie w parze z optymizmem na giełdzie i stanowi paliwo napędowe dla zjawiska hossy.

Kiedy postępuje wzrost gospodarczy i gospodarka rozwija się w dobrym tempie, to czujność inwestorów zostaje uśpiona przez optymizm. Zaczynamy wierzyć, że wzrost będzie trwać długo i nic tego stanu rzeczy nie zakłóci. Paradoksalnie to właśnie wtedy popełniamy najwięcej błędów inwestycyjnych.

Z kolei najwięcej okazji inwestycyjnych pojawia się w okresie, gdy gospodarka nie znajduje się w dobrym stanie. Ludzie boją się wtedy inwestować, kierowani obawą przed jeszcze większym pogorszeniem sytuacji i długotrwałą recesją.

Widzisz, jak cykl giełdowy jest niemal bratem bliźniakiem cyklu gospodarczego? 🙂

Jaka jest różnica między PKB nominalnym a PKB realnym?

W różnicy między PKB nominalnym a PKB realnym kluczową kwestią jest uwzględnienie czynnika inflacji.

Na czym polega inflacja? W potocznym rozumieniu oznacza ona spadek wartości pieniądza – a konkretnie, spadek jego siły nabywczej. Czyli z biegiem czasu za te same pieniądze (za kwotę np. 100 zł) jesteśmy w stanie nabyć mniej dóbr. Rosnąca inflacja sprawia, że odłożone przez nas oszczędności stopniowo tracą na wartości (mówi się, że inflacja je “zjada”).

Paradoksalnie, rosnąca inflacja (a z taką sytuacją, jak zapewne już słyszałaś, mamy do czynienia obecnie) może skłaniać ludzi do próby ratowania oszczędności poprzez ich dywersyfikację. Często decydują się wtedy na przesunięcie zgromadzonego kapitału z lokat, obligacji czy kont oszczędnościowych na giełdę.

Trzeba jednak pamiętać, że w świecie inwestycji inflacja także odciska swoje piętno – przyczynia się do spadku realnej stopy dochodu z inwestycji. Inflację, podobnie jak PKB, ujmuje się jako zmianę procentową (miesiąc do miesiąca, rok do roku itp.).

PKB realny, w przeciwieństwie do nominalnego, bazuje na realnej wartości pieniądza, czyli nieobarczonej wpływem inflacji. Do obliczenia PKB realnego brane są wartości cen z określonego roku bazowego, a nie z momentu pomiaru.

Jakie jeszcze czynniki makroekonomiczne warto brać pod uwagę, gdy inwestujemy?

PKB i inflacja to jedne z ważniejszych wskaźników makroekonomicznych, które warto zrozumieć przed przystąpieniem do inwestowania. O kilku innych wspomniałam już we wpisie poświęconym rodzajom ryzyka – są to wartość stóp procentowych ustalanych przez Narodowy Bank Polski oraz kursy walut. Ale obserwować można dodatkowo także:

• produkcję przemysłową,
• stopę bezrobocia,
• sprzedaż detaliczną,
• deficyt budżetowy i dług publiczny.

Nie będziemy się dokładnie zagłębiać w te wskaźniki – nie chcę ciebie zanudzić akademickimi definicjami i wzorami. W dużej mierze są one “zaszyte” w PKB, mają na ten miernik wpływ. Są to czynniki mierzalne, które są regularnie publikowane przez m.in. wspomniany wcześniej GUS. Bieżące ich poziomy znajdziesz w większości portali branżowych poświęconych gospodarce (część z nich wymieniłam w tym wpisie). Dobrze jest po prostu wiedzieć o ich istnieniu i trzymać rękę na pulsie 🙂

Musisz zdawać sobie sprawę także z istnienia takich czynników, których zmierzyć się nie da. Mimo to mają one wpływ na koniunkturę i mogą wspierać bądź hamować wzrost gospodarczy. Są nimi np. rozwój technologii, nowe regulacje prawne, stabilność sytuacji politycznej w kraju, czynniki geograficzne. Wszak różne katastrofy klimatyczne czy inne niespodziewane zdarzenia mogą całkowicie sparaliżować gospodarkę.

Zadania do wykonania

1. Zastanów się, jak na sytuację gospodarczą w kraju i jego PKB mogą wpływać takie wydarzenia, jak:
   • Erupcja wulkanu (poczytaj np. o ostatnich wydarzeniach na wyspie La Palma w kontekście wpływu na lokalną i krajową gospodarkę. Zacznij np. od tego artykułu).
   • Napływ imigrantów (sprawdź, jaki wpływ na gospodarkę Polski miał dotychczasowych napływ imigrantów zarobkowych z Ukrainy).
   • Konflikty między państwami na tle wydobywanych surowców (vide: kopalnia Turów).
   • Wybuch pandemii covid-19, wprowadzenie lockdownu oraz wyjście kraju z lockdownu (sprawdź swoje przypuszczenia analizując PKB Polski za II kwartał 2021 r.)
2. Jak opisane powyżej zjawiska mogą wpływać na sytuację na giełdzie? Dla których spółek, z jakich branż, mogą nieść ze sobą pozytywne bądź negatywne konsekwencje?