Oszczędzanie pieniędzy w domu – 10 podpowiedzi, jak zachęcić rodzinę do oszczędzania

Gdy ogłaszasz na forum rodzinnym, że oto zabierasz się za oszczędzanie pieniędzy, spotkać się możesz z różnymi reakcjami. W tym z pobłażliwymi uśmieszkami czy pytaniem, że “a niby z czego ty chcesz oszczędzać?”. Gdy dodasz do swojej deklaracji, że chcesz, byście oszczędzali wspólnie, całą rodziną, domownicy mogą zacząć nerwowo chrząkać, wlepiać wzrok w jakiś punkt w podłodze, czy też panicznie rozglądać się dookoła, zadając pytanie “ale zaraz, zaraz, jakie MY?!”. Podsumowując: możesz trafić na opór przy próbie wprowadzenia zmian w obchodzeniu się z rodzinnymi pieniędzmi. Jak oszczędzać pieniądze w domu, gdy nie znajdujesz poparcia wśród pozostałych członków rodziny? Jak zachęcić rodzinę do oszczędzania? Poznaj sposoby na przekonanie najbliższych do twojego pomysłu, które nie są uciążliwe i pozwalają na oszczędzanie mimochodem. Oszczędzanie w rodzinie to gra zespołowa, aby dała efekty, warto, by wszyscy domownicy byli w nią zaangażowani. Nawet, jeśli mieliby dołożyć tylko maleńką cegiełkę.

1. Jak zachęcić rodzinę do oszczędzania? Nic na siłę!

Jeśli zastanawiasz się, jak przekonać domowników do oszczędzania, to przepis na sukces może okazać się dla ciebie dość przewrotny. Otóż nikogo do niczego nie zmuszaj.

W głowach wielu z nas utrwaliło się przekonanie, że oszczędzanie wiąże się z wyrzeczeniami. A to kojarzy się już niechybnie ze zmianą przyzwyczajeń oraz spadkiem poziomu życia.

By zachęcić rodzinę do oszczędzania, najczęściej będziesz musiała stawić czoła właśnie tym negatywnym skojarzeniom o oszczędzaniu i obawom, że oszczędzanie wpłynie drastycznie na czyjś codzienny komfort i samoocenę (“oszczędzam, bo mnie nie stać, bo jestem biedny/a” itp.).

Przyjdzie ci pracować z naprawdę delikatną materią. Aby przekonać innych do oszczędzania, musisz wykazać się sporą empatią i taktem. Niezastąpiona okaże się tu umiejętność aktywnego słuchania, zbierania informacji zwrotnej, jej interpretowania i szukania merytorycznych argumentów na ewentualne zarzuty. Reaguj na wątpliwości rodziny, ale nie atakuj, nie oskarżaj, nie osądzaj.

Nie zawsze coś, co dla ciebie jest naturalnym sposobem na oszczędzanie pieniędzy, którego się nie krępujesz, będzie postrzegane tak samo przez pozostałych członków rodziny.

Lubisz robić zakupy w lumpeksach? Świetnie, bo to niesie korzyści i dla portfela, i dla planety. Ale jeśli twój partner krzywi się na sam dźwięk słów “zakupy w ciucholandzie”, to nie narzucaj mu na siłę, że właśnie tam powinniście poszukać jego nowych jeansów.

Mów o korzyściach płynących z takiego rozwiązania. Pokaż, jakie dobrej jakości markowe produkty sama znalazłaś w second-handzie. Może Twoje argumenty kiedyś do niego trafią, a może i nie. I to jest OK. Tak czy tak nie zmuszaj go, by zaraz pędził i też zaopatrywał się w odzież z lumpeksów, jeśli dla niego zakupy tam to obciach.

Jeśli zbagatelizujesz jego emocje, nie znajdziesz u partnera zrozumienia nie tylko dla tego sposobu oszczędzania, ale z góry nastawisz go negatywnie i do innych pomysłów. Po prostu przybierze on postawę obronną.

Akceptuj jego wybory, mów “ok, tu nie musisz robić tak, jak ja, ale doceniam, że oszczędzasz na kosztach transportu i coraz częściej korzystasz z komunikacji miejskiej, zamiast wszędzie jeździć samochodem”. Dzięki temu znajdziesz w nim sojusznika.

2. Zarażaj entuzjazmem i bądź przykładem

Powyższy przykład zakupów w lumpeksach pokazuje, że swoim postępowaniem możesz udowadniać innym korzyści płynące z konkretnych pomysłów na oszczędzanie. Nie traktują twoich słów i próśb jak czczej gadaniny. Widzą, że to twój sposób na codzienne funkcjonowanie. Coś, co może nawet przychodzić ci łatwo i co robisz mimochodem.

Dzięki temu udowadniasz im, że konsekwencją w działaniu można wiele zdziałać i nie trzeba do tego wcale robić wielkiej życiowej rewolucji.

Bo prawda jest taka, że ludzie boją się zmian. Nie wiedzą, co im przyniesie dany sposób postępowania, czy włożony wysiłek zrównoważy potencjalne porażki. Dlatego odraczają lub całkiem odrzucają zmiany, by unikać ryzyka i rozczarowań.

Ale jeśli pokażesz im czarno na białym, co robisz i jakie masz dzięki temu rezultaty, że robisz to z uśmiechem, a nie z miną cierpiętnicy, łatwiej ci będzie ich przekonać do dołączenia do procesu oszczędzania pieniędzy.

3. Oszczędzaj mądrze, czyli nie staraj się odnosić “sukcesu” nadmiernym kosztem

Dlaczego oszczędzamy? Po co mamy to robić? To ważne pytania, które mogą zostać ci zadane na samym początku przygody z oszczędzaniem w rodzinie. Dotyczą one motywów, które tobą kierują, a szczera odpowiedź na nie pozwoli uniknąć wam pułapki pyrrusowego zwycięstwa. Czyli sytuacji, gdy uzyskane efekty w oszczędzaniu są nieproporcjonalne do wysiłków, które wkładacie w ich osiągnięcie.

Podam ci przykład takiej nieracjonalnej postawy, z którym się spotkałam. Pewna znajoma osoba podczas pobytu na wakacjach przypomniała sobie, że za dwa dni startuje nowa promocja bankowa. Ubzdurała sobie, że koniecznie musi przelać pieniądze na odpowiednie konto. Wszelkie operacje typu przelewy itp. robiła tylko na własnym komputerze stacjonarnym. Nie korzystała z aplikacji bankowych na smartfona. Dlatego zrobienie przelewu wymagało od niej powrotu do domu.

I już, już namawiała swojego “szofera”, by zrobić rundkę do domu, wykonać przelew, a potem wrócić na przerwany urlop. To oznaczało kilka godzin jazdy i setki kilometrów do pokonania poza zaplanowanym budżetem. Na szczęście udało się ją odwieść od tego pomysłu. Potencjalna premia z banku nie była warta całego zachodu.

Po spokojnym przeliczeniu wyszło, że uwzględniając koszt czasu i przejazdu i utraconych korzyści z przerwanego wypoczynku, niezaplanowany powrót do domu nie byłby mądrym ruchem. Byłby właśnie takim pseudo-zwycięstwem.

Stwórz z rodziną kategorie działań, które wszyscy zaakceptują i które przyniosą wyraźne korzyści

Takie oszczędzanie, które wymaga niewspółmiernych wysiłków i kosztów (nie tylko chodzi o pieniądze: także np. o emocje, relacje z innymi, czas), jest skazane na porażkę. Doprowadzi do szybkiego zmęczenia i wypalenia, a efekty będą niesatysfakcjonujące. Postępując w tak irracjonalny sposób, szybko zniechęcimy innych do oszczędzania – także tego mądrego.

Dlatego pamiętaj, że mądre oszczędzanie pieniędzy w domu to nie oszczędzanie na wszystkim, za wszelką cenę. Bo wtedy niestety z racjonalnego obchodzenia się z pieniędzmi popada się w skrajność, jaką jest skąpstwo.

Uniknięcie pozornych korzyści i ominięcie niewspółmiernych do nich wysiłków pomoże twojej rodzinie pogrupowanie waszych działań w 4 kategorie:

1. Trudne i kosztowne działania, które przynoszą duże korzyści (np. przeprowadzka do innego miasta, gdzie koszty życia są znacznie niższe, a zarobki otrzymacie porównywalne do obecnych).
2. Proste i nisko kosztowe działania, które przynoszą duże korzyści (np. rezygnacja z miesięcznego abonamentu usług, z których rzadko korzystacie).
3. Proste i nisko kosztowe działania, które przynoszą małe korzyści (np. okazjonalne korzystanie z promocji sklepowych).
4. Trudne i kosztowne działania, które przynoszą małe korzyści (np. przytoczony przeze mnie wcześniej przykład przerwania urlopu i ponoszenie dodatkowych kosztów transportu i starty czasu po to, by zgarnąć 100 zł w promocji bankowej).

Niech połowa lub więcej Waszych wysiłków skupi się na działaniach z punktu 2, bo są to tzw. nisko wiszące owoce. Nakład pracy jest prawie żaden, a dzięki nim podtrzymacie motywację do oszczędzania, bo relatywnie szybko osiągniecie znaczną wygraną. Natomiast całkowicie zrezygnujcie z działań z grupy 4 – kompletnie się one nie opłacają.

Dla ciekawskich. Powyższa propozycja to zmodyfikowana macierz Eisenhowera – tak, by głównym kryterium działań była ich opłacalność, a nie pilność działań 😉

4. Wyznaczaj wspólne cele i realizację planu

Oszczędzanie pieniędzy w rodzinie będzie skuteczne przede wszystkim wtedy, gdy ustalicie, dokąd zmierzacie. I gdy wszyscy na ten cel się zgodzicie i zrozumiecie, dlaczego jest on dla was ważny. Oszczędzanie to podróż i jako taka wymaga wyznaczenia kamieni milowych oraz celu finalnego.

Pamiętaj też o efekcie synergii. Łatwiej będzie wam osiągnąć jedne czy dwa wspólne cele, z którymi wszyscy się identyfikujecie, niż kilka czy kilkanaście drobnych celów, za którymi podążają pojedyncze osoby, a dla reszty są one obojętne. Dlatego jeśli widzisz, że większość domowników za finansowy priorytet uznaje inny cel, niż proponowany przez ciebie, ustąp. Daj wam szansę na odniesienie wspólnego pierwszego sukcesu.

Więcej o samym procesie wyznaczania celów finansowych przeczytasz tutaj:

• Dlaczego chcesz oszczędzać pieniądze?
• Jak wyznaczać cele finansowe i je realizować?

Natomiast pamiętaj, że sam cel bez określenia, w jaki sposób chcecie go osiągnąć, na niewiele się zda. Uzgodnijcie swoje kroki, które są konieczne do podjęcia. Planujcie wspólnie comiesięczny budżet. Wspólnie decydujecie o tym, co kupicie, a z czego rezygnujecie, jakie chcecie utrzymać limity wydatków. A w związku z tym także…

5. Organizuj wspólne finansowe podsumowanie miesiąca

Angażuj wszystkich do wspólnego śledzenia postępów. Zaproś domowników nie tylko do wyznaczania celów i planów na nadchodzący miesiąc, ale także rozliczajcie się z efektów waszych działań. Tylko tak będziecie kształtować w sobie postawę drużyny, która gra zespołowo, do jednej bramki.

Pokazuj, ile planowaliście wydać np. w minionym miesiącu na rozrywkę i rekreację, a ile tak naprawdę wydaliście. Zaproś rodzinę do dyskusji, czemu tak się stało.

Czy to była wasza świadoma decyzja? Czy może efekt spontanicznego działania, pod wpływem impulsu, bez refleksji? Jak się z tym czujecie? Czy było warto? Jak uniknąć podobnych sytuacji w przyszłości? Czy chcecie i jak możecie zrekompensować ten nadmierny wydatek w bieżącym miesiącu?

Żeby móc prowadzić takie analizy i wyciągać wnioski, będziesz potrzebować konkretnych, rzeczywistych liczb, na których możecie pracować. Do takich dyskusji warto wykorzystać:

• prosty szablon do ewidencjonowania wydatków – prowadzony w Excelu albo w arkuszach dostępnych dla wszystkich domowników online,
• karty budżetowe do wydruku, nad którymi wszyscy możecie się dosłownie pochylić nad stołem.

6. Celebrujcie sukcesy – praktykujcie pochwały zamiast personalnej krytyki

W poprzednim punkcie zaznaczyłam, że w całym procesie wspólnego oszczędzania nieodzownym elementem są większe i mniejsze potknięcia. To normalne, że się one zdarzają. Nie są powodem do rozpaczy czy samobiczowania się. Błędów nie popełnia tylko ten, kto nic nie robi.

Przypominaj rodzinie, żeby nie traktować tych potknięć jak katastrofy, bo szybko się zniechęcicie do oszczędzania. Traktujcie je jako materiał do nauki, tak, by każdy miesiąc wspólnego oszczędzania wychodził wam coraz lepiej. Optymistyczne nastawienie jest kluczem do sukcesu.

W związku z tym, wyciągajcie z wnioski z potknięć i idźcie dalej. Nie róbcie też sobie bolesnych zarzutów, że ktoś znowu nie dotrzymał powziętych postanowień, że nie można na nim polegać, jest do niczego itp. W taki sposób nie da się budować zrozumienia i poczucia wspólnoty.

Krytyka niech obejmuje wskazanie przyczyn i konsekwencji niepożądanych zachowań. Niech nie będzie natomiast okazją do “nawrzucania” komuś, n naubliżania mu i ataków personalnych.

Zamiast tego w choćby najsłabszym pod kątem oszczędzania miesiącu starajcie się znajdować pozytywy. Świętujcie nawet najmniejszy sukces, nie bójcie się dziękowania i chwalenia. To jest właśnie ten budulec, który dobrze wpływa na morale i który pozwoli wam utrzymać wysoką motywację oraz ducha zespołu.

• Przeczytaj więcej: nagradzanie się w procesie oszczędzania.

7. Uczcie dzieci racjonalnego postępowania z pieniędzmi tak szybko, jak to możliwe

Nie odkładaj w czasie tematyki finansowej w rozmowach z dziećmi na bliżej nieokreślony czas, “gdy będzie większe i zrozumie lepiej”. Nawet najmłodszym członkom rodziny da się wytłumaczyć, że pieniądze nie spadają z nieba. I że wydanie ich na rzecz X (np. łakocie) spowoduje, że nie będą ich mieli na zakup rzeczy Y (np. długo wyczekiwanej gry komputerowej).

Poprzez zabawę możesz także zaangażować dzieci w proces oszczędzania. Najpierw jednak pozwól im odnieść ich własny, osobisty sukces na tym polu.

Ustalcie atrakcyjny dla dzieci cel, na który będą zbierać pieniądze. Pozwólcie im samodzielnie wybrać puszkę, skrzyneczkę czy skarbonkę, w której będą gromadzić swoje oszczędności. Niech im się ona wizualnie podoba i mile kojarzy.

Za zgodne z planem odkładanie pieniędzy nagradzaj dzieci, np. premią tygodniową /miesięczną /kwartalną. Cały proces oszczędzania dzieci potraktują dzięki temu jako grę, w której zbiera się punkty, w której mogą między sobą rywalizować. Zabawa z elementami rywalizacji to bardzo duża siła napędowa dla dzieciaków!

Utrwalcie plan dziecięcego oszczędzania w widocznym miejscu, np. na tablicy korkowej w pokoju dzieci. Jako rodzice wspierajcie je w tym, by regularnie zaznaczały na niej swój postęp. Możecie np. co wieczór przed snem zapytać, czy udało się zasilić świnkę skarbonkę dodatkowymi monetami. To podziała na nie mobilizująco.

• Przeczytaj więcej: czy dawać dzieciom kieszonkowe?

8. Unikajcie robienia z finansów tematu tabu

Czasami próba robienia z różnych tematów finansowych tabu potrafi zrujnować wszystkie wysiłki w budowaniu stabilności finansowej rodziny. Tak samo wierzenie, że jakaś wtopa nie wyjdzie na jaw i uniknie się w ten sposób trudnych rozmów i tłumaczeń. Nie tędy droga!

By oszczędzanie całą rodziną było skuteczne, potrzebujecie bardzo silnego fundamentu, który tworzą szczerość i zaufanie. W finansach rodzinnych nie ma miejsca dla braku transparentności w tym, co się dzieje w domowym budżecie. On powinien być dla domowników przejrzysty.

Nie ma miejsca na niedopowiedzenia, zatajanie wydatków, ukrywanie zaciągania długów. Gdy takie kłamstwo wyjdzie na jaw, bardzo ciężko będzie odbudować nie tylko bezpieczeństwo finansowe. Brak szczerości i przemilczanie kwestii, które mają wpływ na dobrostan całej rodziny, to prosta droga ku gwałtownemu konfliktowi wokół pieniędzy i kryzysowi rodziny.

Podkreślaj w rozmowach z domownikami znaczenie tego, by mówić sobie prawdę, umieć przyznać się do słabości. Stworzenie atmosfery zrozumienia i otwartości pozwoli innym przełamać opory w mówieniu o swoich problemach.

9. Wspólnie edukujcie się finansowo

Dbanie o rodzinne finanse nierozerwalnie łączy się z procesem ciągłej edukacji, zdobywania wiedzy, nowych umiejętności. Jeśli w waszej domowej drużynie występuje dysproporcja w znajomości zagadnień finansowych, rozumienia produktów bankowych, zasad, którymi rządzi się gospodarka i rynek, dobrze by było to nadrobić.

A najlepiej uczyć się wspólnie! Wtedy będziecie iść ramię w ramię drogą ku osiągnięciu stabilizacji finansowej i zbudowania oszczędności 🙂

Na temat edukacji finansowej i skąd czerpać wiedzę ukazało się na blogu sporo artykułów, wymienię dwa na start:

• Lista 125 książek o finansach osobistych
• Blogi finansowe i biznesowe prowadzone przez kobiety – zestawienie 33 wartościowych blogów.

Zajrzyj również do kategorii Biblioteczka po dalsze inspiracje.

10. Poznajcie sposoby na oszczędzanie w rodzinie i wypracujcie dobre nawyki

To ważne, by wiedzieć, jak utrwalać dobre nawyki finansowe. Poniżej znajdziesz zestaw kilku propozycji zmian nawyków, które warto rozważyć wspólnie z rodziną.

Część z nich wymaga większego zaangażowania, a dzięki części z nich od razu zauważycie korzyści. Przejrzyjcie te propozycje i pogrupujcie je według waszych kategorii opłacalności, o których pisałam w punkcie 3.

Jak zacząć oszczędzać w domu? Zmniejsz wysokość regularnych opłat!

Dlaczego redukcja regularnych, comiesięcznych kosztów stałych powinna być waszym priorytetem? Bo w skali całego roku to właśnie na nich możecie najwięcej zaoszczędzić.

• Oszczędzanie wody – w tym poradniku zobaczysz, jak oszczędzać wodę w domu na 75 sposobów i tym samym obniżyć opłaty za nią.
• Oszczędzanie prądu – stąd dowiesz się, jak oszczędzać energię w domu dzięki 50 pomysłom i obniżyć rachunki za prąd.
• Oszczędzanie na żywności – znajdziesz tu 50 podpowiedzi, jak oszczędzać na wydatkach na jedzenie.
• Oszczędzanie na ogrzewaniu – w tym artykule zebrałam 33 sposoby na to, jak oszczędzać ciepło w domu i zmniejszyć koszty ogrzewania.

Nie kupujcie “gadżetów” – postawcie na uniwersalność przedmiotów!

Gdy dokładnie przeanalizujecie posiadane w domu rzeczy, może się okazać, że wielu z nich wcale nie potrzebujecie. Co więcej, pozostałe z nich mogą powielać swoje zastosowanie.

Kupiliście je tylko dlatego, że posiadały one pewne atrakcyjne wyróżniki czy cechy, nie mające jednak ostatecznie wpływu na ich funkcję użytkową.

Przykłady? Proszę bardzo:

• Produkty dla dzieci. Na pierwszy ogień idzie ręcznik dziecięcy. Czy ten dla dziewczynek musi koniecznie być w kwiatki oraz z ozdobnymi kokardami w rogach, a ten dla chłopca musi posiadać kaptur i samochodowe wzory? Czy te elementy mają wpływ na główną funkcję ręcznika: osuszenie ciała dziecka? W ogóle. Do tego celu można wykorzystać już posiadane, kolorowe ręczniki. Wszelkie dodatkowe wstawki sprawiają, że cena produktu jest wyższa. Podobnie sprawa się ma z innymi akcesoriami składającymi się np. na wyprawkę dla niemowlaka.
  
• Kilka różnych świątecznych serwisów obiadowych. Na Wielkanoc korzystacie z talerzy, na których brzegach wymalowano pisanki, a na Boże Narodzenie wyciągacie zastawę z motywem choinkowym. Na urodziny macie jeszcze inny serwis, zdobiony kolorowym konfetti. A przecież można wybrać jeden elegancki serwis, który wizualnie pasować będzie do każdej okazji. Mniej wydanych pieniędzy i więcej miejsca w szafkach.
  
• Jednorazowe ciuchy na specjalne okazje. Znacie to? Garnitur na wesele kuzyna. Garnitur na imprezy firmowe. Sukienka na ślub koleżanki Zośki. Kolejna sukienka na zabawę karnawałową. W efekcie co nowa okazja, to garderobę zasila jednorazowy, nowy ciuch. No bo przecież pojawić się kilka razy na różnych imprezach w tej samej kreacji nie wypada… Prawda jest taka, że na weselu znajomych nikt nie będzie wpatrywał się w wasze stroje, bo kto inny będzie główną gwiazdą tego wydarzenia. A już na pewno nikt nie sprawdzi i nie porówna, że w tym samym pojawiliście się na obiedzie rodzinnym po chrzcinach bratanicy. A gdyby nawet się tak stało, to… Co z tego?

Pozostałe nawyki, które pozytywnie wpłyną na oszczędzanie w rodzinie:

• Korzystaj ze zniżek w ramach Karty Dużej Rodziny. Przeczytaj więcej o Karcie Dużej Rodziny.
• Wybierz rower – rodzinny transport z korzyścią dla zdrowia. Poznaj wszystkie zalety (w tym finansowe) jazdy na rowerze.
• Na wyjazdach negocjuj ceny przy zakupie pakietów rodzinnych. Zwłaszcza, gdy planujecie gdzieś dłuższy pobyt. Korzystaj też z bonów turystycznych.
• Naprawiaj zamiast wyrzucać – to sprawdzony patent na oszczędzanie pieniędzy. Pamiętaj tylko, że sprytne według ciebie oszczędzanie pieniędzy za pomocą metody “zróbmy to sami” może okazać się… Pyrrusowym zwycięstwem 😉
• Śledź grupy wymiany i ogłoszenia “oddam za darmo”. Może uda się wam upolować potrzebny przedmiot za grosze. A gdy już nie będzie wam potrzebny – puścicie go w ten sam sposób w dalszy obieg.
• Postaw na rodzinną lub sąsiedzką pomoc. Np. zamienna opieka nad dziećmi w określony dzień tygodnia zamiast płacenia za pełnoetatową nianię, pożyczanie narzędzi zamiast ich kupowanie, gdy wiemy, że potrzebujemy ich jednorazowo itp..

Przepis na to, jak oszczędzać pieniądze w domu, razem z rodziną…

Mam nadzieję, że dzięki temu artykułowi pokazałam ci, jak zachęcić rodzinę do oszczędzania i od czego zacząć wprowadzanie zmian. Oszczędzanie w domu będzie skuteczne wtedy, gdy będziecie działać zespołowo, zaakceptujecie swoje uchybienia, okażecie sobie zrozumienie i szacunek oraz pozwolicie sobie na odmienne opinie, ale przy tym wyznaczycie wspólne cele, z którymi będziecie się identyfikować oraz zasady współpracy, które pozwolą wam na realizację powziętych planów.

Ale niezależnie od tego, jak będzie wam iść proces oszczędzania, pamiętajcie jedno. Oszczędzanie to za mało, by zapewnić bezpieczeństwo finansowe rodziny. Niezależnie od oszczędzania, postarajcie się zarabiać więcej.

Życzę wam powodzenia i wielu sukcesów na tym polu 🙂